Mr Henderson’s Railway, czyli brytyjska linia w sercu Hiszpanii

135 lat temu Brytyjczycy otworzyli w Hiszpanii linię kolejową, która miała połączyć Gibraltar z Europą i uczynić Andaluzję bardziej dostępną. Dziś Mr Henderson’s Railway pozostaje jedną z najbardziej malowniczych tras kolejowych na Półwyspie Iberyjskim. Prowadzi przez góry, tunele i mosty, mijając białe miasteczka i krajobrazy, które niegdyś były królestwem… bandytów.

Dlaczego Brytyjczycy budowali tory w Hiszpanii?

Strategiczne położenie Gibraltaru sprawiło, że od XVIII wieku był on kluczowym punktem dla brytyjskiej marynarki. Po otwarciu Kanału Sueskiego w 1869 r. znaczenie „Skały” jeszcze wzrosło. Brakowało jednak połączenia kolejowego, które pozwoliłoby transportować towary i ludzi w głąb Hiszpanii oraz dalej do Europy.

Problemem okazało się hiszpańskie prawo – dekret królewski zabraniał Brytyjczykom prowadzenia linii kolejowej bezpośrednio z Gibraltaru. Znaleziono więc obejście: nową trasę zaczęto budować od Algeciras, położonego zaledwie kilka kilometrów od brytyjskiego terytorium.

Kolej miała służyć nie tylko handlowi. Dawała także oficerom i mieszkańcom Gibraltaru możliwość ucieczki przed letnimi upałami na północ, w chłodniejsze rejony Andaluzji. Aby przyciągnąć podróżnych, w pobliżu stacji w Algeciras wzniesiono luksusowy hotel Reina Cristina, który szybko stał się miejscem spotkań elit politycznych, wojskowych i artystycznych. Zatrzymywali się tu m.in. król Hiszpanii Alfons XIII, Orson Welles czy Winston Churchill.

Henderson, Morrison i Andaluzja – „kraj bandytów”

Linia otrzymała nazwę od Sir Alexandra Hendersona – brytyjskiego finansisty, który wsparł inżyniera Johna Morrisona w budowie torów. Zadanie nie było łatwe, gdyż XIX-wieczna Andaluzja uchodziła za niebezpieczny teren – pełen bandytów ukrywających się w górskich lasach.

Podróżowanie lądem było wówczas ryzykowne – karawany z mułami i dyliżanse często padały ofiarą rozbojów. Sytuację zmieniło dopiero powołanie Guardia Civil w 1844 r., której patrole strzegły bezpieczeństwa na drogach oraz podczas budowy kolei. Dzięki temu Morrison i jego zespół zdołali ukończyć inwestycję w 1892 r. Pociąg okazał się trudniejszy do zaatakowania niż powolne dyliżanse, a nowa linia szybko zyskała na popularności.

Trasa Mr Henderson’s Railway: od Zatoki Gibraltarskiej ku górom

Podróż rozpoczyna się w Algeciras – najbardziej wysuniętej na południe stacji kontynentalnej Europy. Stąd trzywagonowy skład wyrusza 3 razy dziennie, kierując się na północ. Już pierwsze kilometry trasy to wspaniałe widoki: połyskująca Zatoka Gibraltarska, lasy korkowe, ochrowe pola i przecinająca dolinę rzeka Guadiaro. Pociąg mozolnie wspina się po jednotorowej linii, stopniowo zbliżając się ku górom Serranía de Ronda.

Podróż trwa około trzech godzin, a wagony pokonują aż 16 tuneli i 20 mostów, wspinając się na wysokość prawie 800 metrów n.p.m. Trasa w pełni oddaje urok dawnej podróży koleją – nostalgiczny rytm jazdy, bliskość przyrody i niezmienne od wieków krajobrazy Andaluzji.

Co ciekawe, na stacji San Pablo de Buceite została otwarta restauracja o nazwie Estacion, czyli dokładnie… Stacja. Jej taras ma oczywiście widok na tory kolejowe, a ponieważ pociąg przyjeżdża ok. 13, a kolejny ok. 17, jest czas na lunch w spokojnym, hiszpańskim stylu – od przystawki, po deser i kawę. Miejsce tętni życiem, goszcząc wystawy, koncerty, a nawet pokazy flamenco.

Również przy stacji Arriate, jednej z białych wiosek niedaleko Rondy, działa restauracja – El Muelle de Arriate. Latem z tarasu wzdłuż linii kolejowej roztacza się spektakularny widok na góry Sierra de las Nieves.

Stacje na trasie Mr Henderson’s Railway

• Algeciras: główny dworzec kolejowy w mieście portowym Algeciras.
• Los Barrios: stacja w pobliżu wioski Los Barrios, na Campo de Gibraltar.
• San Roque La Linea: stacja blisko górskiego miasta San Roque i La Linea de la Concepcion, miasta granicznego z Gibraltarem.
• Almoraima: stacja dla ufortyfikowanego miasta Maurów – Castellar de la Frontera i innych miejscowości wiejskich. Położona w pięknym otoczeniu Parku Narodowego Alcornocales.
• Castellar: dworzec został zamknięty i zburzony, zachowały się jedynie ślady zabudowy i bocznic.
• Jimena de la Frontera: stacja w Los Ángeles, poniżej pueblo blanco Jimena de la Frontera.
• San Pablo: stacja w małej wiosce San Pablo de Buceite z doskonałą restauracją.
• Gaucin: stacja 8 km od Gaucin, w jednej z najsłynniejszych andaluzyjskich wiosek – El Colmenar.
• Cortes de la Frontera: stacja poniżej miejscowości, na końcu szlaku Cañón de las Buitreras.
• Jimera de Libar: stacja w niewielkiej wiosce oraz początek szlaku Guya Huntera-Wattsa.
• Benaojan Montejaque: stacja w dolnej części wioski Benoajan, i koniec szlaku Guya Huntera-Wattsa.
• La Indiana: obecnie zamknięta, ale możliwa do odwiedzenia stacja.
• Arriate: stacja w wiosce niedaleko Rondy, znana z restauracji w dawnym magazynie towarowym.
• Ronda: główna stacja w miejscowości, w której zakochali się Welles i Hemingway.
• Parchite: zamknięta i zburzona stacja, z której pozostały tylko fundamenty.
• Setenil: stacja położona poza słynną białą wioską Setenil de las Bodegas.
• Almargen – Cañete la Real: stacja w wiosce Almargen, gdzie pozostały zbiorniki na wodę i wsporniki lamp.
• Teba: stacja jest obecnie zamknięta, niewiele z niej pozostało.
• Campillos: stacja położona poza wioską Campillos.
• Bobadilla: stacja na linii Kordoba – Malaga z 1865 r.
• Antequera Santa Ana: nowoczesna stacja z 2006 r. na linii dużych prędkości z Kordoby do Malagi.

Nostalgiczna podróż przez pueblos blancos

Dziś linia wciąż działa, choć parowe lokomotywy i drewniane wagony ustąpiły miejsca nowoczesnym składom z klimatyzacją. Bilety pozostają dostępne i stosunkowo tanie – przejazd w jedną stronę kosztuje 18,70 euro, a w dwie – 29,90 euro.

Podróż wciąż jednak przenosi pasażerów w złoty wiek kolejnictwa. Z okien widać bielone przyklejone do górskich zboczy pueblos blancos, stada owiec na pastwiskach, gaje oliwne i cytrusowe. Szczególnie efektownym punktem jest stacja w Gaucín, skąd pieszo można dojść do spektakularnego Cañón de las Buitreras, czyli Kanionu Sępów.

Każda stacja na trasie ma swój charakter. W Jimera de Líbar podróżni mogą zatrzymać się w barze Allioli tuż obok peronu, a w Rondzie – historycznym mieście na słynnych klifach – zachowały się oryginalne elementy z epoki wiktoriańskiej: żeliwne wsporniki lamp i ręczne dźwignie przełączania torów.

Mr Henderson’s Railway to dziedzictwo, które przetrwało

Choć minęło ponad 130 lat, Mr Henderson’s Railway zachowała swój unikalny charakter. To nie tylko środek transportu, ale także żywe muzeum historii, które przypomina o brytyjskich ambicjach w Andaluzji, o złotej erze podróży koleją i o czasach, gdy w górach czaili się bandyci.