6 grudnia w Hiszpanii obchodzimy najważniejsze święto, czyli Dzień Konstytucji

To jeden z najważniejszych dni w hiszpańskim kalendarzu. 6 grudnia kraj zatrzymuje się, aby uczcić moment, w którym narodziła się współczesna demokracja. Dzień Konstytucji przypomina o wolności, jedności i kompromisie, który niemal 50 lat temu połączył Hiszpanów ponad podziałami.

Hiszpańskie święto demokracji

Dzień Konstytucji (Día de la Constitución) jest obchodzony 6 grudnia w całej Hiszpanii. Święto upamiętnia referendum z 1978 r., podczas którego mieszkańcy kraju zatwierdzili tekst nowej konstytucji. Wydarzenie to wieńczyło kilkuletni proces transformacji (Transición), czyli pokojowego przejścia z dyktatury generała Francisco Franco do demokracji – zapoczątkowany po jego śmierci w 1975 r. i kontynuowany w pierwszych wolnych wyborach w 1977 r.

Referendum z 6 grudnia 1978 r. charakteryzowała wysoka frekwencja. Do urn poszło ponad 17 mln wyborców, czyli ok. 67 proc. uprawnionych, a za przyjęciem ustawy zasadniczej zagłosowało ok. 88,5 proc. biorących udział w głosowaniu. W każdym regionie większość głosujących poparła konstytucję, co stanowiło wyraźny sygnał poparcia dla zmian.

Prace nad ustawą zasadniczą prowadziła grupa siedmiu deputowanych, reprezentujących różne siły polityczne w kraju. Do tzw. Padres de la Constitución zaliczają się: Gabriel Cisneros, José Pedro Pérez‑Llorca, Miguel Herrero de Miñón, Gregorio Peces‑Barba, Jordi Solé Tura, Manuel Fraga Iribarne i Miquel Roca. Tekst konstytucji został przyjęty przez Kortezy w Kadyksie (Cortes Generales) 31 października 1978 r., następnie ratyfikowany w referendum 6 grudnia i podpisany 27 grudnia przez króla Juana Carlosa I, a wszedł w życie 29 grudnia. Ustawa wprowadziła system monarchii parlamentarnej z rozdziałem władzy, gwarancjami praw obywatelskich, uznaniem języków regionalnych i statusem wspólnot autonomicznych.

Oficjalne uroczystości na Dzień Konstytucji

Głównym elementem obchodów Dnia Konstytucji w Hiszpanii jest ceremonia podniesienia narodowej flagi na Plaza de Colón w Madrycie. Od 2001 r. na placu powiewa jedna z największych hiszpańskich flag – czerwono-żółta płachta o wymiarach 21×14 m, powierzchni 294 m² i masie ok. 35-38 kg. Maszt flagowy ma 50 m wysokości, a wciągnięcie na niego flagi wymaga współpracy kilku osób.

Ceremonię prowadzą przewodniczący Kongresu Deputowanych oraz Senatu, a uczestniczą w niej dowódcy sił zbrojnych, orkiestra wojskowa, przedstawiciele rządu i różnych ugrupowań politycznych oraz poczty sztandarowe policji i Gwardii Cywilnej. Uroczystość odbywa się o godz. 10:00 i jest transmitowana w mediach publicznych. Po podniesieniu flagi orkiestra wojskowa odgrywa hymn narodowy. Flaga na placu jest podnoszona uroczyście kilka razy w roku: 15 maja (święto San Isidro), 19 czerwca (rocznica koronacji króla), 12 lipca (rocznica powołania Trybunału Konstytucyjnego) oraz 6 grudnia – w Dzień Konstytucji.

Drugim kluczowym wydarzeniem jest uroczysta sesja w Kongresie Deputowanych w Pałacu Kortezów w Madrycie. Z tej okazji parlament otwiera swoje drzwi dla obywateli – można zwiedzać salę posiedzeń, a wybrani uczniowie odczytują fragmenty konstytucji. W ceremonii biorą udział król, premier, parlamentarzyści, prezydenci wspólnot autonomicznych oraz przedstawiciele instytucji państwowych.

Lokalne władze w całej Hiszpanii organizują swoje uroczystości, na budynkach publicznych oraz prywatnych wywieszane są flagi państwowe, a szkoły i uczelnie przygotowują lekcje i warsztaty poświęcone konstytucji i demokracji.

Reforma konstytucji w Hiszpanii i jej znaczenie

Hiszpańska konstytucja z 1978 r. należy do najobszerniejszych w Europie (169 artykułów) i charakteryzuje się stabilnością – do 2024 r. została zmieniona zaledwie trzy razy. Pierwsza reforma z 1992 r. doprecyzowała art. 13.2, umożliwiając obywatelom Unii Europejskiej udział w wyborach samorządowych, a druga – z 2011 r. – dodała do art. 135 zapisy dotyczące dyscypliny budżetowej.

Trzecia poprawka, uchwalona w styczniu 2024 r., zmieniła artykuł 49 – usunięto przestarzałe określenie „osoby upośledzone”, a następnie zastąpiono je sformułowaniem „osoby z niepełnosprawnościami”, a państwo zobowiązano do wspierania ich autonomii i włączenia społecznego.

Puente de Diciembre – długi grudniowy weekend

W 1983 r. rząd Hiszpanii przyjął dekret królewski 2964/1983, który ustanowił 6 grudnia świętem państwowym – upamiętniającym referendum konstytucyjne. Od tego czasu Dzień Konstytucji w Hiszpanii jest wolnym od pracy w całym kraju.

Dzień Konstytucji niemal zawsze łączy się z innym ważnym świętem – Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – obchodzonym 8 grudnia. W efekcie powstaje tzw. Puente de Diciembre („grudniowy most”), czyli długi weekend. Gdy jeden z tych dni wypada w środku tygodnia, władze często ogłaszają puente, czyli dodatkowy dzień wolny, dzięki czemu Hiszpanie mogą cieszyć się czterodniową przerwą.

W 2025 r. Dzień Konstytucji przypadnie w sobotę, 6 grudnia, a święto Niepokalanego Poczęcia w poniedziałek, 8 grudnia. Oficjalny kalendarz świąt potwierdza, że oba dni będą ustawowo wolne. Długi weekend to zwykle czas rodzinnych spotkań, wyjazdów turystycznych, wizyt na jarmarkach bożonarodzeniowych oraz przygotowań do świąt.

Charakter Dnia Konstytucji i współczesne spory

Dzień Konstytucji ma przede wszystkim charakter wspólnotowy, przypomina bowiem o osiągnięciach demokratycznej transformacji, prawach obywatelskich oraz wartościach – takich jak wolność, równość, sprawiedliwość czy chociażby pluralizm polityczny.

Święto jest jednak także okazją do manifestacji społecznych i politycznych – niektóre partie i ugrupowania bojkotują oficjalne ceremonie i wykorzystują ten dzień do wysuwania postulatów dotyczących reformy konstytucji.

Jednak ponad 45 lat po referendum Dzień Konstytucji pozostaje symbolem narodowej jedności i demokracji. Dla pokolenia, które nie pamięta czasów Franco, stanowi okazję do poznania historii oraz refleksji nad wartością wolności i praw obywatelskich. Uchwalenie konstytucji z 1978 r. umożliwiło Hiszpanii wejście do struktur europejskich, rozwój gospodarczy i społeczny oraz decentralizację w postaci rozwoju wspólnot autonomicznych.